|
Нарсаларни ижарага олиш
Битим ҳовли-жой, ҳайвон, машина ва шунга ўхшаганларни ижарага олиш каби нарсалар келтирадиган манфаат устида тузилган бўлса, бунда битим асоси нарса келтирадиган манфаат бўлади. Шунинг учун ажр мислни белгилаш ижарага олинган нарса манфаатига манфаати тенг келадиган нарсага қарашни тақозо қилади. Қачон нарса ижарага олинса ижарага олган одам шу нарса манфаатига (ундан тўлиқ фойдаланиш ҳуқуқига) эга бўлади. Масалан ҳовли-жойни ижарага олса унда яшаши мумкин ёки улов, машинани ижарага олса миниши мумкин. Ижарага олган одам ижарага олган нарса ўз қўлига ўтганидан кейин уни қанчага ижарага олган бўлса шунча нархда ёки ортиқроқ ёки камроқ нархда ижарага бериши ҳам мумкин. Чунки қўлига нарсанинг ўтиши манфаатни қўлга киритиш мақомида туради. Шу далил биланки, бу нарсани тасарруф қилиши жоиз бўлади, демак унинг устида битим тузиши ҳам жоиз бўлади. Чунки у бир маълум сармоя билан жоиз бўладиган битимдир. Демак зиёдароқ ёки камроқ нарх билан жоиз бўлади. Бироқ нарсани бир манфаат учун ижарага олган бўлса ундан ўша манфаат миқдорича ва зарари камроқ манфаат миқдорича фойдалана олади, бундан кўра кўпроқ фойдаланишга ҳаққи йўқ. Чунки ҳақли бўлганидан кўра кўпроқ ёки ҳақли бўлганидан кўра бошқачароқ фойдаланиши жоиз бўлмайди. Масалан, миниш учун бир уловни ижарага олди дейлик. Унинг устига юк юклаши жоиз эмас. Чунки минган одам юкдан кўра енгилроқ бўлади. Автомашинани фалон масофага бориш учун ижарага олган бўлса уни бундан кўра кўпроқ масофага миниб бориши жоиз бўлмайди. Ҳовли-жойни яшаш учун ижарага олган бўлса уни ёғоч ёки темир ёки шунга ўхшаш нарсалар сотиладиган магазинга айлантиришга ҳаққи йўқ. Чунки бунинг ҳовлига яшашдан кўра зарари кўпроқдир. Хуллас, битим бирон эваз муқобилига нарса асосида тузилса бай бўлади, бирон эваз муқобилига нарсанинг манфаати (нарсадан фойдаланиш) асосида тузилса ижара бўлади. Демак битим фақат нарсанинг ўзи асосида тузилиши мумкин. Масалан пишган меваси бор дарахтни мевасини сотмай фақат дарахтинигина сотиш каби. Битим нарса ҳамда у келтирадиган манфаат асосида тузилиши ҳам мумкин. Масалан ҳовли-жойни сотиш каби. Битим фақат меванинг бир ўзи асосида тузилиши ҳам мумкин. Масалан пишганлиги кўриниб
400-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434